مثلث نوردهی در عکاسی در واقع مشابه علائم حیاتی برای انسان هست. شما هوا رو در نظر بگیرید. اگر نفس نکشید دوامی نخواهید آورد. مثلث نوردهی هم برای عکاسی مشابه هوا هست. اگر مثلث نوردهی نباشه عکاسی دوامی نمیاره. در واقع همه چیزِ عکاسی همین “مثلث نوردهی” هست که تفاوت بین یه عکاس و فرد صرفاً صاحب دوربین رو مشخص می کنه. اما چی باعث میشه که مثلث نوردهی در عکاسی اینقدر مهم باشه؟
نور در عکاسی
اگر نور نبود هیچ چیز دیده نمی شد. در واقع این نور هست که باعث شده ما اجسام رو ببینیم و ازشون تصویربرداری یا عکاسی کنیم. در واقع همه چیزِ عکاسی به همین نور وابسته هست. اگر نور نباشه، برای عکاسی دچار مشکل میشید. اگر هم نور باشه و کافی هم باشه، این به مهارت و قدرت شما بستگی داره که چطور از این نور استفاده کنید و اصطلاحاً هدر ندید.
برای اینکه از نور در عکاسی درست استفاده کنید لازم هست که مفهوم مثلث نوردهی رو به خوبی یاد بگیرید.
در هر دوره ای از آموزش عکاسی که شرکت کنید و با هر ابزاری که قصد عکاسی کردن داشته باشید، لازم هست اول از همه با مفهوم مثلث نوردهی آشنا بشید. در غیر اینصورت متاسفانه نمی تونید عکاس خوبی بشید و عکس های متعادل و با کیفیت مناسب ثبت کنید.
مثلث نوردهی یه مثلث فرضی هست که از سه ضلع زیر تشکیل شده:
- سرعت شاتر
- دریچه دیافراگم
- ایزو
در ادامه در مورد هر کدوم از مباحث به طور جداگانه و کامل توضیح میدم.
شباهت چشم انسان به دوربین
می دونستین که دوربین ها دقیقاً همون کاری رو می کنن که چشم انسان می کنه؟ در واقع چشم ما انسان ها یه دوربین بسیار قدرتمند هست.
همونطور که دوربین ها از سنسور، لنز و دریچه دیافراگم لنز و شاتر تشکیل شده، چشم انسان هم دقیقا مشابه همین هست. در واقع سنسور چشم ما دیده نمیشه و پشت قرار داره (درست مثل دوربین) اما شما مردمک که حکم لنز رو داره به راحتی می بینید. حتما وقتهایی که در آینه به چشم خودتون نگاه می کنید کوچیک و بزرگ شدن دریچه های چشم رو می بینید. این همون دریچه دیافراگم در دوربین هست. شاتر هم همین پلک هایی هست که می زنیم. در واقع زمانی که پلک ها روی هم قرار دارن، هیچ نوری به چشم نمی رسه. درست مثل شاتر دوربین که تا زمانی که ما دکمه شاتر رو نزنیم، دریچه شاتر باز نمیشه و پلک نمی زنه.
لطفاً به عکس بالا دقت کنید تا مفاهیم مثلث نوردهی رو با هم مرور کنیم.
سرعت شاتر در عکاسی
همونطور که عرض کردم شاتر حکم پلک زدن رو داره. حالا چی باعث می شه که سریع پلک بزنیم؟ چرا شب ها و در تاریکی کمتر از روشنایی پلک میزنیم؟ تابحال به این موضوع فکر کردید؟
سرعت شاتر که در واقع همون سرعت پلک زنی هست باعث میشه میزان نوری که قراره به سنسور برسه کنترل بشه. سرعت شاتر می تونه از مقدار خیلی کم مثل یک هشت هزارم ثانیه (1/8000 ثانیه) تا حتی 20 یا 30 ثانیه متغیر باشه.
در واقع زمانی که نور زیادی توی محیط هست ما این اجازه رو داریم که سرعت شاتر رو بالا ببریم که سریع پلک بزنه. چون اگه پلک نزنه یا دیر پلک بزنه نور زیادی به سنسور میرسه و عکسمون خراب میشه. چون به اندازه کافی نور توی محیط هست.
حالا اگه نور محیط کم باشه شاتر باید به مدت بیشتری باز بمونه تا نور محیط اجازه ورود به سنسور رو پیدا کنه.
دریچه دیافراگم
وقتی دریچه شاتر باز میشه و نور اجازه ورود پیدا میکنه، باید از طریق دریچه دیافراگم عبور کنه و به سنسور برسه. کوچیک و بزرگ شدن مردمک چشم همون دریچه دیافراگم هست که توی دوربین هم قرار داره.
کاربردش خیلی مشابه شاتر هست. دریچه دیافراگم شبیه یه روزنه هست که نور رو از خودش عبور میده و به سنسور می رسونه. این روزنه می تونه تنگ یا گشاد بشه. در واقع هرچی میزان نور بیشتری توی محیط باشه مردمک چشم تنگ تر و به عبارتی دریچه دیافراگم بسته تر میشه و بر عکس. یعنی هرچی نور کمتری توی محیط باشه دریچه دیافراگم چشم یا همون مردمک چشم خود به خود گشاد تر میشه تا بتونه کمبود نور موجود در محیط رو جبران کنه و نور بیشتری به سنسور برسونه.
دیافراگم به صورت f/2 و …. و f/22 نمایش داده میشه. هرچی عدد مخرج کسر بزرگتر باشه، یعنی دریچه تنگ تر و بسته تره. در اینجا f/2 بازتر و گشادتر از f/22 هست.
ایزو (حساسیت) سنسور
با توجه به نوری که توی محیط وجود داره، سرعت شاتر یا پلک زدن و همینطور میزان گشودگی دریچه دیافراگم یا مردمک تنظیم میشه. اما وقتی نتونیم با این دوتا میزان کمبود یا زیادی نور رو رفع کنیم مجبوریم دست به دامن ایزو بشیم.
در واقع در حالت عادی، ایزوی سنسورها روی 100 هست. یا شاید هم 200. بسته به تنظیم دوربین ها متفاوت هست.
هرچی این عدد کمتر باشه یعنی سنسور میگه نور به اندازه کافی توی محیط هست، بیخودی منو حساس نکن. و برعکس، هرچی عدد ایزو بیشتر باشه یعنی نور محیط به قدری کمه که ما به ایزو میگیم جان هرکی که دوستش داری یه کم دقیق تر باش و نورهای کم محیط رو هم حس کن و ثبت کن.
حالا چرا بهش می گیم مثلث نوردهی؟
چون این سه مورد جزو فاکتورهای کاملا مرتبط به هم هستن و با کم یا زیاد شدن یکی از اونها، دو مورد دیگه چه بخوان و چه نخوان مجبورن که تغییر مقدار بدن تا عکس خراب نشه.
در دوربین های موبایل و حالت اتوماتیک (AUTO) دوربین های حرفه ای و نیمه حرفه ای، این سه مورد با توجه به شرایط نوری محیط خودشون تنظیم میشن و نیازی نیست که عکاس کار خاصی بکنه. اما آیا اسم چنین عکاسی رو میشه عکاس گذاشت؟ در حالت کلی قطعا خیر.
اما بحث اصلی اینه که خیلی از مواقع حالت اتوماتیک، صحیح عمل نمیکنه و عکس های بی کیفیتی ثبت میکنه. بنابراین بهترین حالت برای تنظیم مثلث نوردهی، تنظیم به صورت دستی هست. البته در موبایل این امکان معمولا وجود نداره و شاید در برخی از گوشی های همراه ممکن باشه. اما تنظیم این گزینه ها در دوربین های حرفه ای به راحتی شدنی هست. عکاسانی که با گوشی های موبایل عکاسی می کنن می تونن از مودهای آماده ای که هر مدلی از گوشی در خودش قرار داده استفاده کنند و هیچ اشکالی هم نداره و نباید اینطور فکر کنن که چون اجازه تنظیم دستی مثلث نوردهی رو ندارن پس عملا نمی تونن عکاس ماهری بشن، خیر عزیزان، اینطوری نیست.
مثال هایی از تناسب مثلث نوردهی
تصور کنید که در ابتدای ظهر که نور شدید آفتاب در محیط وجود داره، قصد دارید از یک سوژه که در زیر آفتاب هست عکاسی کنید. اولین کاری که باید بکنید اینه که ایزو رو در کمترین حالت خودش بذارید تا به سنسور بگید که زیاد به جذب نور حساس نباش، چون نور خیلی زیاد و تنده. معمولا حداقل ایزوی اکثر دوربین ها 100 هست. در برخی از دوربین ها ممکن هست مقادیر کمتری هم ساپورت بشه.
حالا وقت تنظیم دریچه دیافراگم و سرعت شاتر هست. با توجه به مقدار ایزویی که انتخاب کردید باید این دوتا رو هم تنظیم کنید.
چون نور زیادی توی محیط هست باید سعی کنیم سرعت شاتر رو سریع کنیم تا خیلی سریع یه پلک بزنه و بره پی کارش. اگه قرار باشه پلکش زیاد باز بمونه باز هم نور زیادی به سنسور میرسه که ما اینو نمیخوایم. پس سعی می کنیم سرعت شاتر رو زیاد کنیم.
حالا میرسیم به دریچه دیافراگم، این دریچه رو با توجه به هدفمون می تونیم تنظیم کنیم. اگر قصد داشته باشیم عمق میدان رو کم یا زیاد کنیم باید دریچه رو به همون میزان کم یا زیاد کنیم. اینکه عمق میدان چی هست رو در نوشته های مستقل به شما توضیح میدم، اما توی این مثال مساله اینه که چون نور زیادی داریم، بازم ناچاریم دریچه دیافراگم رو تا جایی که لازمه کوچیک و تنگش کنیم.
پس چی شد؟ نور زیادی که توی محیط هست، با اجازه شاتر که خیلی سریع پلک میزنه فوری و به مقدار اندک میره و میرسه به دیافراگم و دیافراگم هم نامردی می کنه و جلوی یه مقدار نور رو هم دم در میگیره و بقیه شو میفرسته سمت سنسور. حالا سنسور هم که قبلا بهش گفتیم زیاد حساس نشو، حساس نمیشه و هر نوری که بهش رسیده رو میگیره و پردازش می کنه و ما تصویر نهایی رو میبینیم.
حالا اگر تصویر خوب نشده باشه باید این تناسب هارو تغییر بدیم. یعنی مقادیر این سه فاکتور رو به قدری با آزمون و خطا کم و زیاد کنیم که عکسمون عالی بشه.
البته این رو هم خدمتتون بگم که دوربین های DSLR یه مودی دارن به نام تقدم دیافراگم یا تقدم سرعت شاتر.
تقدم دیافراگم چیست؟
با تقدم دیافراگم به دوربین می گیم که دیافراگم رو X در نظر بگیر و شاتر رو اتوماتیک به هر میزانی که دوست داری تنظیم کن به طوری که عکس ما خوب از آب در بیاد. در واقع بهش میگیم که فقط سرعت شاتر رو خودت تنظیم کن.
تقدم سرعت شاتر چیست؟
با تقدم سرعت شاتر به دوربین می گیم که سرعت شاتر رو Y در نظر بگیر و دیافراگم رو اتوماتیک به هر میزانی که دوست داری تنظیم کن به طوری که عکس ما خوب از آب در بیاد. در واقع بهش میگیم که فقط دریچه دیافراگم رو خودت تنظیم کن.
مشاهده exif یا اگزایف (اگزیف) عکس
فرض کنین عکسی رو ثبت کردیم. حالا از کجا بفهمیم عکس های ثبت شده چه مقادری از فاکتورهای مثلث نوردهی رو دارن؟
خیلی راحت می تونیم از طریق اگزیف عکس ها این مورد رو مشاهده کنیم.
اگزیف ها در موبایل با زدن گزینه more یا گزینه هایی از این قبیل در عکس، و سپس انتخاب گزینه details قابل مشاهده هستند.
اما در محیط ویندوز لازم هست روی عکس کلیک راست کنیم و prperties رو انتخاب کنیم و بعد به سربرگ details بریم تا بتونیم هرکدوم از مقادیر موردنیاز رو مشاهده کنیم.
توجه داشته باشید که اگزیف ها اطلاعات بسیار بیشتری از عکس ثبت شده رو در اختیارتون میذارن و صرفا به این سه فاکتور بسنده نمی کنن.
در ادامه نمونه هایی از تصاویر ثبت شده توسط بنده و اگزیف هاشون رو مشاهده می کنید.
دستگاه ثبت: نیکون دی3300، لنز 55_300 م.م
ایزو : 400
دیافراگم : 5.6
سرعت شاتر : 1/800 ثانیه
ایزو : 100
سرعت شاتر : 1/400 ثانیه
گشودگی دیافراگم : 5.6
دستگاه ثبت : نیکون دی3300، لنز 55_300 م.م
ایزو : 400
سرعت شاتر : 1/250 ثانیه
گشودگی دیافراگم : 5.6
دستگاه ثبت : NikonD3300
ایزو : 400
سرعت شاتر : 1/320
گشودگی دیافراگم : 5.6
ایزو : 400
سرعت شاتر : 1/80 ثانیه
گشودگی دیافراگم : 5.6
دستگاه ثبت : نیکون d3300
لنز: 55-300 م.م
بیشتر بخوانید:
https://miladsadeghian.ir/exposure-triangle-in-photography/
